Z rękopisu Józefa Benbenka pochodzi ciekawy opis dawnego Przeworska.
„Centrum miasta położone jest na owalnym wzgórzu 212 m n.p.m., które od strony południowej posiada wysoką skarpę, od strony północnej fosę, od wschodu i zachodu również skarpę, ale już niższą. Wzdłuż południowej strony przepływa krętym korytem rzeka Mleczka, tworząc miejscami zbiorniki wody. Do dzisiaj zachowały się ślady po dawnym korycie rzeki oraz po zbiornikach wody. Występują one wyraźnie u podnóża klasztoru bernardynów i kościoła farnego.
Początkowo śródmieście otoczone było wałem i fosą, później murem z trzema obronnymi bramami i pięcioma basztami. W rozplanowaniu miasta rzuca się w oczy sieć dróg – szlaków komunikacyjnych w kierunkach wschód – zachód: tak zwany szlak ruski, na południe – trakt węgierski i na północ droga do Sandomierza, wąskie uliczki i obszerny rynek, czyli główny plac targowy. Z rynku prowadzą pod kątem prostym ulice w cztery strony świata. We wschodniej części rynku, na najwyższym punkcie wzniesiono w XV w. ratusz. Za ratuszem, na obecnym małym rynku, znajdował się kościół pod wezwaniem św. Katarzyny, wybudowany około 1380 i rozebrany przez władze austriackie w 1793 r. Obok ratusza, od strony północnej Żydzi mieli synagogę, wzniesioną w 1626 r., którą Niemcy spalili we wrześniu 1939 r.
Zachodni kraniec wzgórza zajął gotycki kościół farny. Wspaniała budowla była do roku 1846 siedzibą zakonników bożogrobców. Na wschodnim zaś krańcu miasta stoi potężna, tak samo gotycka budowla, warowny kościół bernardynów, pomnik Rafała Tarnowskiego.
Napady nieprzyjaciół ze wschodu, Tatarów, Turków, spowodowały, że ówczesny dziedzic Jan Spytek, kasztelan krakowski, rozpoczął w 1510 r. otaczać miasto murami. W 1527 r. król Zygmunt Pierwszy w uznaniu za należyte utwierdzenie miasta przez mieszczan, przekazał im część podatku zwanego szosem.
Zespół obronny Przeworska składał się z trzech ośrodków: miejskiego, od wschodu warownego klasztoru bernardynów, od zachodu klasztoru bożogrobców. Baszty i bramy wzmacniały obronność murów. Od strony południowej za klasztorem bernardynów, jak również bożogrobców, murów nie było. Pozwalało na to ukształtowanie wyniosłego terenu tej części miasta oraz błota i bagna zapewniające dostateczne warunki obronne.”
Arch. Muzeum w Przeworsku Zespół Pałacowo-Parkowy
Przeworsk XIV-XVII w. Rys. W. Pelc. Mal. W. Kukulski. Ok. 1950 r.