Portal jest to monumentalne wejście do budowli lub ważnego wnętrza, bogato wyposażone pod względem architektonicznym i rzeźbiarskim. W Jarosławiu najbardziej znanym przykładem portalu jest znajdujący się na terenie Opactwa Benedyktynek, w kościele pw. Św. Mikołaja i Stanisława Biskupów. Wykonany jest w kamieniu wapiennym, w formie łuku triumfalnego. Przyjmuje się, że autorem portalu jest rzeźbiarz Jan Pfister, urodzony w 1573 roku we Wrocławiu. Około 1610 roku przeniósł się do Brzeżan, pracując głównie dla magnackich rodzin Ostrogskich i Sieniawskich. Początkowo portal znajdował się od strony zachodniej .Gdy wybudowano skrzydło klasztorne zachodnie i drugą wieżę kościelną w 1635 roku, wówczas przeniesiono portal na stronę południową. Barokowy, trójosiowy kamienny portal posiada półkulisty otwór wejściowy z profilowaną archiwoltą. Flankują ją dwie pary kolumn opasanymi liśćmi akantu o kapitelach korynckich, wspartych na cokołach dźwigających belkowanie. Między kolumnami znajdują się dwie wnęki posągowe w kształcie muszli. Można przypuszczać, że w obecnych pustych wnękach mogły w przeszłości znajdować się figury św. Mikołaja i Stanisława Biskupów, co sugeruje wezwanie świątyni. Nad wieńczącym gzymsem walutach znajdują się dwie postacie uskrzydlonych, klęczących aniołów. Waluty obejmują tablicę z łacińskim napisem, informującym między innymi: „D.O.M. – czyli Deo Optimo Maximo – Bogu Najlepszemu, Największemu pod boskimi tytułami biskupów Mikołaja z Myry i Stanisława, męczennika krakowskiego Anna Destemberg z domu Kostka, księżna Ostrogska i Wołyńska na narodzenie Dziewicy, 8 września 1622 roku ofiaruje”. Nad tablicą umieszczony jest kartusz z krucyfiksem i orłem. Cokoły czterech kolumn zdobią maski lwów, a ich trzony główki aniołów w otoczeniu liści akantu. Podobny motyw widoczny jest w polach nad archiwoltą i przy słupkach kolumnowych. Cokoły kolumn zwieńczone są połączonym gzymsami. Dodatkowymi dekoracjami są liście akantu, wieńce roślinne, muszle i festony. Prof. Jan Sas Zubrzycki w książce „Miasto Jarosław i jego zabytki” z 1906 roku napisał: „twierdzić możemy, że to najpiękniejsza ozdoba Jarosławia i gdyby Jarosław nic nadto nie posiadał, już by tym się chlubić mógł niemało …”. Bez wątpienia omawiany portal w kościele św. Mikołaja i Stanisława Biskupów Męczenników w widoczny sposób podkreśla znaczenia reprezentacyjnego wejścia. Jest to wspaniałe dzieło sztuki, świadczące o bardzo wysokim poziomie warsztatu jego twórcy. W następnym odcinku zajmiemy się tablicą Józefa II.
Jerzy Czechowicz