W bezpośrednim otoczeniu hawłowickiego lamusa odnaleziono szereg renesansowych kafli. Jak podkreśla Beata Kot, Podkarpacki Wojewódzki Konserwator Zabytków, pomogły one zrekonstruować renesansowy piec z pierwszej ćwierci XVI w. Jest to jedyna tego typu realizacja w Polsce.
Lamus dworski w Hawłowicach Górnych to niewielka, parterowa budowla wzniesiona najpewniej przed połową XVI w. i pierwotnie był to piętrowy dwór wieżowy stanowiący najważniejszy budynek ówczesnego założenia rezydencjonalnego w Hawłowicach Górnych. W jego bezpośrednim otoczeniu odnaleziono szereg renesansowych kafli – cześć jeszcze w okresie międzywojennym, a część w trakcie badań archeologicznych prowadzonych w ostatnich latach – które niewątpliwie pochodzą z tego właśnie budynku. Znaczna część z odnalezionych kafli stanowi spójny pod względem ornamentyki i kolorystyki zespół kafli (prezentowany przez niemal wszystkie ich typy) pochodzących z jednego pieca powstałego zapewne w czwartej ćwierci XVI w., niedługo po przebudowie obiektu i wykonaniu na sklepieniu parteru dekoracji malarskiej z herbem właścicieli. Kafle te wyróżniają się wysokiej jakości ornamentyką oraz wielobarwną kolorystyką. Należy podkreślić, że w toku badań architektonicznych i konserwatorskich oraz prac konserwatorskich i restauratorskich prowadzonych w lamusie w przeszłości, ujawniono dokładną lokalizację pieca – w ścianie zlokalizowano dawny przewód kominowy.
W 2020 r. na zlecenie Podkarpackiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków opracowana została dokumentacja konserwatorska uwzględniająca inwentaryzację poszczególnych typów kafli wraz z rekonstrukcją rysunkową płytek licowych oraz analizę zabytków o podobnej dekoracji i formie. W 2021 r. przy wsparciu finansowym PWKZ i Gminy Pruchnik właściciel obiektu przystąpił do prac związanych z przywróceniem lamusowi historycznego systemu grzewczego, a więc udrożnienie istniejącego przewodu kominowego, budowę komina oraz odtworzenie renesansowego grzejnika – pieca kaflowego w oparciu o zachowane oryginalne kafle i wykonany projekt rekonstrukcji.
Dzięki tym staraniom dziś w hawłowickim lamusie można oglądać pełną i wierną rekonstrukcję niezwykle atrakcyjnego wizualnie renesansowego grzejnika, który stanowi dopełnienie historycznego wnętrza. Należy też podkreślić, że zrealizowany piec nie jest muzealną atrapą, lecz pełnowartościowym urządzeniem grzewczym pełniącym funkcje użytkową, wzniesionym w tradycyjnych technologiach przez wykwalifikowanych zdunów.
Źródło i foto: www.wuozprzemysl.pl