Wspólnie z przeworskim muzeum rozpoczynamy cykl związany z wystawą myśliwską, dostępną dla zwiedzających w Galerii „Magnez”.
Sarna to najmniejszy przedstawiciel zwierzyny płowej, tj. z rodziny jeleniowatych, zrzucającej poroże. Samca sarny nazywa się rogaczem lub kozłem, bądź też sarnem. W okresie godowym, zwanym rują, tj. w lipcu i sierpniu, sarny rozmnażają się. W czasie rui kozioł jest wierny jednej kozie sarnie, ale trwa to zaledwie 3-4 dni, po czym kozioł interesuje się inną rujną kozą. W okresie zimy sarny żerują bardzo intensywnie: rogaczom potrzebny jest pokarm do budowy poroża, a kozy znajdują się w rozwijającej ciąży. Żywią się trawą, gałązkami drzew, krzakami jagód, grzybami, kasztanami, owocami dębów i buków oraz ziołami, które są dla nich naturalnym lekiem przeciw pasożytom jelitowym. Zimą zjadają gałązki drzew iglastych, zawierające wodę.
Kozioł ma poroże (parostki), zaś koza sarna zwana też siutą jest bezroga. Kozioł buduje co roku nowe poroże – zrzuca je późną jesienią, a nowe wyrasta w okresie 4-5 miesięcy. W czasie wzrostu poroże pokryte jest scypułem zwanym też mchem, tj. skórą o pluszowej powierzchni, ukrwionej i unerwionej, która dostarcza składniki na budowę poroża. Kiedy wiosną poroże przestaje rosnąć, krew zostaje zatrzymana, a tyki i odnogi kostnieją, scypuł wysycha, a rogacz w ciągu doby wyciera poroże o drzewa. Im starszy kozioł, tym bardziej rozwinięte jest poroże. Po okresie szczytowego rozwoju poroża, w 6-7 roku życia, następuje czas starzenia się kozłów – uwsteczniania. Wówczas osobniki te nadają się do selektywnego odstrzału.
Na kształt poroża mają wpływ cechy dziedziczne, ogólny stan zdrowia kozła, warunki bytowania i klimatyczne. I to właśnie fakt dziedziczenia cech dodatnich i ujemnych ma wpływ na politykę hodowlaną – na selekcję kozłów. Osobniki o nieprawidłowej budowie należy usuwać z łowiska jak najwcześniej, aby nie brały udziału w rui.
Do selekcji nadają się kozły których poroże jest nietypowe w swym kształcie. Unikatowym przypadkiem kozła o niezwykłym porożu jest perukarz. Cechuje się całkowitym brakiem tyk, natomiast w ich miejscu jest duża, gruba, porowata narośl, której kozioł nie zrzuca, jest ona stale pokryta scypułem, czyli delikatnym owłosionym ukrwionym naskórkiem. Peruka jest naroślą na górze głowy pomiędzy uszami albo rozlewająca się w dół głowy. Przyczyną takiej nieprawidłowości jest brak hormonów na skutek utraty lub uszkodzenia jąder. Peruki tej kozioł nie wyciera i nie zrzuca; peruka ciągle narasta i utrudnia zwierzynie normalne funkcjonowanie. Zjawisko peruki występuje głównie u saren rogaczy, zdarza się rzadko wśród jeleni.
Muzeum prowadzi zapisy na bezpłatne lekcje muzealne realizowane przez myśliwych z Koła Łowieckiego „Bażant” – nr tel. 575-93-95-93.
Opr. Katarzyna Ignas
Muzeum w Przeworsku