Średniowieczną genezę ma cześć oddawana Najświętszemu Sercu Jezusowemu w Kościele katolickim, która pierwotnie łączyła się z nabożeństwem do Pięciu Ran Chrystusa.
Prekursorem nowożytnego kultu stał się polski jezuita i mistyk ks. Kasper Drużbicki (1590-1662), zapewniając mu teologiczne uzasadnienie. Jednak powszechny rozwój tej formy duchowości nastąpił wraz z objawieniami, których doznała w 1675 r. francuska wizytka św. Małgorzata Maria Alacoque w klasztorze Paray-le-Monial. Opracowano formularz mszalny i oficjum brewiarzowe, a w 1765 r. oficjalnie zatwierdzono, obchodzone już wcześniej, święto Najświętszego Serca Pana Jezusa, wyznaczone na piątek po oktawie Święta Bożego Ciała. Kult przybierał różnorakie formy – zakładano liczne bractwa (m.in. arcybractwo Straży Honorowej), układano modlitwy, godzinki i pieśni, tworzono zgromadzenia zakonne pod tym wezwaniem, propagowano szkaplerze i medaliki. Bezpośrednim echem wspomnianych objawień stało się obchodzenie dziewięciu pierwszych piątków miesiąca ku czci Serca Bożego. Układano także różne wersje litanii ku czci Najświętszego Serca Pana Jezusa, wśród nich największą popularność zyskała „litania marsylska”, opracowana w 1721 r., a w kolejnym stuleciu zatwierdzona przez Stolicę Apostolską do publicznego odmawiania. To właśnie litania stała się podstawą wprowadzenia nabożeństw czerwcowych, a następnie uznania czerwca za miesiąc Serca Jezusowego. Nabożeństwo pojawiło się w środowisku wizytek francuskich, a na ziemiach polskich po raz pierwszy wprowadzone zostało w 1857 r. przez ich współsiostry z klasztoru lubelskiego, a dzięki jezuitom rozpowszechniło się na wszystkie kościoły parafialne.
W powiecie przeworskim trzy świątynie noszą wezwanie Najświętszego Serca Pana Jezusa: kościół parafialny w Dobrej (dawna cerkiew greckokatolicka pw. Obrzezania Pańskiego z 1880 r.); kościół parafialny w Gorzycach i kościół rektoralny w Łopuszce Małej. Ołtarze z wyobrażeniami Serca Jezusowego znajdują się ponadto m.in. w Bazylice Kolegiackiej w Przeworsku – przytęczowy, neobarokowy z figurą dłuta Antoniego Rarogiewicza z końca XIX w.; w kościele Szarytek w Przeworsku – po stronie prawej, z figurą, z lat. 20. XX w.; w kościele w Gaci – w nawie północnej, neobarokowy z figurą; w kościele w Gniewczynie Łańcuckiej – w nawie prawej, neogotycki z obrazem; w kościele w Sieteszy – w nawie północnej, neogotycki, wykonany przez miejscowego stolarza Jana Płazę, z figurą dłuta Krupińskiego z Kańczugi; w kościele podominikańskim w Sieniawie – w nawie południowej, neobarokowy z obrazem, z 1955 r.; w kościele w Jaworniku Polskim – neobarokowy, z obrazem przedstawiającym scenę objawienia św. Małgorzacie, z końca XIX w. Obraz Serca Jezusowego zdobi ponadto jeden z korytarzy klasztornych w przeworskim konwencie Bernardynów.
Szymon Wilk
Obraz „Najświętsze Serce Pana Jezusa”, pocz. XX w., klasztor OO. Bernardynów w Przeworsku.