Sietesz to niewielka miejscowość w gminie Kańczuga w powiecie przeworskim. Właśnie stąd pochodził Jan Ulman, którego kukiełkowa szopka wykonana ok. 1900 r. znalazła się w zbiorach Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie.
W wielu regionach Polski nieodłącznym atrybutem obchodów kolędniczych w okresie Bożego Narodzenia była szopka. To przedstawienie opowieści o narodzeniu Jezusa, wzorowane na misteriach zapoczątkowanych przez św. Franciszka, prezentowane za pomocą kukiełek.
Prezentowana szopka należy do najstarszych i najpiękniejszych w zbiorach Państwowego Muzeum Etnograficznego, do którego trafiła w 1950 roku. Jest starannie i solidnie zbudowana: bryła budynku przypomina kościół z dwiema wieżyczkami po bokach, pomalowana jest na mglisty odcień błękitu. W skład szopki wchodzą 33 kukiełki. Przedstawiają trzech monarchów, bohaterów opowieści o królu Herodzie, opisywanych w pastorałkach pasterzy, ale także postacie występujące w tradycyjnych obrzędach kolędniczych: śmierć, diabła anioła, zwierzęta, żołnierzy, tzw. „ludzi luźnych”; włóczęgów i wędrowców, „obcych”: Cygana, Żyda, Hiszpana, Niemca, Holendra, Litwina, Węgra. Wszystkie figurki wykonane zostały z drewna, a część z nich ma ruchome elementy. Ubrane są w stroje uszyte z resztek tkanin, futra czy filcu.
Twórcą szopki był Jan Ulman, który zapoczątkował tę formę kolędowania w okolicach Przeworska. Szczególną wartością jest opis tej szopki zamieszczony w 1949 r. w „Polskiej Sztuce Ludowej”, a przygotowany przez jednego z najznakomitszych polskich etnografów prof. Romana Reinfussa, który urodził się w Przeworsku i często wracał w rodzinne strony na badania terenowe.
Opisane zostały zarówno sylwetki poszczególnych postaci, ale także ich forma. Rozpatrując kukiełki z Sieteszy od strony artystycznej, należy zwrócić uwagę przede wszystkim na głowy, w których wykonanie artysta włożył najwięcej wysiłku. Wielką wartością opracowania są zamieszczone w tekście fotografie autorstwa Reinfussa, pokazujące oryginalne, dziś już zniszczone stroje kukiełek. Współcześnie role postaci na podstawie materiałów porównawczych z terenu opracowała Katarzyna Ignas z przeworskiego muzeum.
Opr. na podst. inf. Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie
Fot. Szopka Jana Ulmana, wykonana ok. 1900 r./ fot. Krystyna Wodecka, PME