Adoracja przed szopką

Pozostając w klimacie świąt Bożego Narodzenia przedstawiamy obraz ze zbiorów przeworskiego muzeum, datowany na XVII w. (XVIII w. ?), dar rodziny Wierzbickich.

 

Namalowany przez nieznanego malarza cechowego (malarzy skupionych w cechu), olej na płótnie, na zamówienie któregoś z zamożnych sławetnych mieszczan przeworskich. Franciszek Kotula obejrzawszy dzieło malarskie u Józefa Benbenka przed 1961 rokiem, tak opisał ów obraz: „Poza Świętą Rodziną na obrazie figuruje sześć osób, z tego jedynie dwie można uznać za tradycyjnych pasterzy, ci klęczą. Cztery postaci, kobieta i trzech mężczyzn, to zapewne przeworscy mieszczanie, na co wskazują stroje, w jakich występują, właśnie jak najbardziej mieszczańskie, porównując je z opisami w XVIII-wiecznych inwentarzach. Kobieta w długiej strojnej sukni stoi tuż obok Matki Boskiej i trzyma koszyk z jajami, przy niej mężczyzna w żupanie, w lewej ręce trzyma prawdopodobnie ser, prawą zaś, dostojnym gestem zdejmuje z głowy kapelusz. Następny – mieszczanin w żupanie i w fantazyjnym kapeluszu, stojąc gra na skrzypcach i wreszcie trzeci, też w żupanie i typowej mieszczańskiej czapce na głowie, gra na rogu czy na trąbie. Ciekawe jest w obrazie przedstawienie czworga mieszczan w pozycji stojącej. Bo przecież dumni byli przeworscy mieszczanie, chlubiąc się zamożnością osiągniętą dzięki szlachetnemu tkactwu.” Kotula stwierdza, iż: „Przeworszczanie wprost kochali się w obrazach religijnych, a dowodem są inwentarze pośmiertne, w których wiele jest wzmianek o obrazach.” Pasterze i mieszczanie adorują Świętego Józefa z kwitnącą laską, Madonnę w naszyjniku z pereł i Dzieciątko w powijakach. W tle głównego przedstawienia: wół i osioł, kura i kogut oraz bocian z pisklętami. Ponad wszystkim: anioł putto z banderolą GLORIA IN EXCELSIS DEO.

(Cyt. F. Kotula, Mieszczańscy malarze i obrazy w domach mieszczańskich, Polska Sztuka Ludowa, 1961, nr 3)

 

Katarzyna Ignas – Muzeum w Przeworsku