Zamki, pałace, dwory w powiecie jarosławskim: Pałac w Pełkiniach – Wygarkach

Przy drodze Jarosław-Leżajsk w Pełkiniach-Wygarkach na stoku wzgórza znajduje się pałac książąt Czartoryskich. Na początku XVIII wieku Pełkinie znajdowały się w posiadaniu książąt Sanguszków. Przez pewien czas w Pełkiniach mieszkał Paweł Sanguszko, który doprowadził zamek pełkiński do świetności. Zamek spełniał ważną rolę jako centrum ośrodka administracyjno- gospodarczego okolicznych wsi. W drugiej połowie XVIII wieku Pełkinie weszły w skład majętności Augusta Aleksandra Czartoryskiego, wojewody ziem ruskich. W pierwszej połowie XIX wieku właścicielem Pełkiń został książę Konstanty Czartoryski, którego synem był Jerzy Czartoryski, osiadły w Wiązownicy. Natomiast Jerzy miał jednego syna Witolda, który po ślubie z Jadwigą z Dzieduszyckich z Zarzecza w 1889 roku przeniósł się z Wiązownicy do Pełkiń. Był posłem na Sejm Krajowy. Z ramienia Rady Regencyjnej pełnił funkcję generalnego komisarza dla Galicji. Był właścicielem Pełkiń, Wólki Pełkińskiej, Kruchela, Wierzbnej.

Pałac w Pełkiniach składa się z czterech połączonych ze sobą części korpusu głównego. Na rzucie prostokąta o osi północ-południe tzw. skrzydło parkowe, przystawione z tyłu oraz dwa równoległe skrzydła frontowe. Na terenie parku zachowały się ogrody krajobrazowe w stylu angielskim. Zostały gruntownie przebudowane na początku XX wieku. Ogród na obszarze 18 ha przypomina naturalne zbiorowisko leśne. Rozlokowany na pierwotnych dawnych polach. Z poprzedniego układu zachowany jest parter wodny (stawy) i pojedyncze stare lipy. W centralnej części znajduje się wiele drzew obcego pochodzenia: magnolie, surmie, głogi, kasztanowce, trójcierniowe iglicznie, kłujące świerki, daglezje oraz choina kanadyjska. Najokazalsze są dęby czerwone, błotne i bezszypułkowe. Z krajowych gatunków drzew szpilkowych jest tu duże skupisko cisu pospolitego. Po 1945 roku w pałacu mieścił się Dom Pomocy Społecznej, przeniesiony w późniejszym okresie do Sośnicy. Obecnie pałac jest własnością prywatną Czartoryskich.

Jarosławskie Stowarzyszenie „Ocalić Przeszłość dla Przyszłości”