W ubiegłym tygodniu, 19 marca, obchodziliśmy wspomnienie świętego Józefa oblubieńca Najświętszej Maryi Panny, ziemskiego ojca Jezusa. Z tej okazji wspólnie z przeworskim Muzeum przypominamy związane z tym dniem dawne lokalne wierzenia i zwyczaje.
Dzień ten prognozował pogodę na czas wiosny i idące za tym, odpowiednie zabiegi rolnicze: „Święty Józef kiwnie brodą, zima idzie na dół z wodą” (Gniewczyna Tryniecka); „Święty Józek kiwnie brodą, idą kryngi wodą” (Rożniatów). Przysłowie „Oblubieniec śniegi zmiecie, na Maruchnę pierwsze kwiecie” (Gniewczyna Tryniecka) zapowiadało stopnienie śniegu 19 marca i rozkwitnięcie kwiatów tydzień później na Zwiastowanie Pańskie (Maruchna – Maria). „Na świętego Józefa jak chmarki, to z ziemniakami na górki” (Zarzecze, Markowa) – deszcz na św. Józefa zapowiadał mokry rok, dlatego należało sadzić ziemniaki na polach wyżej położonych. Podobne znaczenie miało przysłowie: „Święty Józef pogodny, będzie roczek dorodny, a jak słotny, to sromotny” (Pełnatycze). Gdy do 19 marca ozime żyto wyrosło na wysokość ptaka sroki, to prognozowało wielkie plony: „Jak się sroka schowa w żyto, to będzie plynnie. Jeżeli na polach nie zalegał śnieg, był to czas siania jarego owsa” (Hucisko, Rozbórz, Leżachów). Obserwowano zachowanie zwierząt: „Na Józefa przylatują bociany” (Wolica, Nowosielce, Markowa). Jeśli pszczoły wyleciały z ula przed dniem św. Józefa, prognozowało to o deszczowym roku (Siedleczka), co potwierdza przysłowie związane ze świętem Zwiastowania: „Przed Zwiastowaniem rusza się pszczoła, mokrą wiosnę przywoła” (Gniewczyna Tryniecka).
Wizerunek św. Józefa z Dzieciątkiem w oleodruku z końca XIX w., zakupiony został do zbiorów Muzeum – w Gorliczynie w 2023 r. Rzadkie przedstawienie Dzieciątka unoszącego wieniec różany nad głową Józefa – koronującego Świętego. Wieniec w pobożności chrześcijańskiej był symbolem męczenników i generalnie znakiem świętości, zwycięstwa zbawionych. Ukoronowanie wieńcem św. Józefa potwierdza uznanie Jego współuczestnictwa w dziele odkupienia. Wianek jest też symbolem dziewictwa. Święty Józef opiekuje się pannami, które chcą wyjść za mąż i które mają nadzieję, że znajdą dobrą partię dzięki jego wstawiennictwu: „Święty Józef oblubieniec, która panna, przypnij wieniec”.
Muzeum w Przeworsku