Świątynie Jarosławia: Świątynia pod ziemią

Na placu św. Michała w Jarosławiu w XV wieku wybudowano kościół pod wezwaniem Wszystkich Świętych. Obiekt ten dotknęła katastrofa w czasie Oktawy Bożego Ciała w 1804 roku z wieży spadła jej górna część, przebijając sklepienie. Część muru przygniotła 22 osoby, które zginęły. Wieńczący wieżę posąg św. Michała spadł na przykościelny cmentarz. Przypadek ten był pretekstem do rozebrania świątyni w 1807 roku. W 1938 roku w miejscu zburzonego kościoła podjęto badania murów krypt, w których pochowano Lubomirskich, Spytków, Kostków, Ostrogskich i innych.

Wybuch II wojny przerwał prace wykopaliskowe. Badania w zasadzie nie przyniosły żadnych rewelacji. Zdołano odsłonić fragment murów kościoła i dotrzeć do dwóch krypt. Po ponad 50 latach, w 1995 roku wznowiono prace archeologiczne pod nadzorem starszego kustosza z jarosławskiego muzeum. W krypcie fundatorskiej znaleziono m.in. fragmenty kafli i szkło z XVII wieku, a także kości ludzkie, które jak oceniono były szczątkami Dunisa-Skopa, marszałka dworu księżnej Anny Ostrogskiej, zmarłego w XVII wieku. Odkryto również 4 szkielety, które mogły być szczątkami rodu Odrowążów. Potwierdzeniem tego był sygnet, wykonany z metalu szlachetnego z oczkiem z kryształu, z wizerunkiem głowy mężczyzny (herbem).

Badania miały też na celu odtworzenie zarysu kolegiaty. Kontynuacja badań nastąpiła w maju 1996 roku. Prace prowadziła firma Artefakt z Radomska pod nadzorem dr Gabrieli Ziółkowskiej. Przekopano teren o powierzchni prawie 10 arów na głębokości około 2 metrów. Odkopano prezbiterium świątyni i odkryto tam mur zbudowany z rudy darniowej od strony południowej i drugi mur od strony północnej, gdzie natrafiono na pochówki.

Zadaniem archeologów było dalsze rozpoznanie najstarszej zabudowy kolegiaty i spenetrowanie innych komór krypty fundatorskiej. Został też odkryty fragment cmentarza przykościelnego.

W okresie międzywojennym władze miasta planowały w miejscu dawnej kolegiaty postawić posąg św. Michała, patrona miasta i kupców. Posąg św. Michała wykonał artysta rzeźbiarz W. Mazur. Postument na figurę w kształcę kolumny został przygotowany, ale wówczas zmieniła się w Jarosławiu władza. Nowy samorząd uchwalił wniosek o przeprowadzeniu w tym miejscu badań. Dalsze prace przerwała II wojna. Następnie w miejscu kościoła wybudowany został pomnik wdzięczności, który przedstawiał żołnierza radzieckiego, patrzącego na wschód. Przez mieszkańców pomnik został nazwany „Iwanem”. Pod pomnikiem odbywały się uroczystości państwowe. W 1989 roku „Iwan” został rozebrany. Były plany wyeksponowania powyżej poziomu gruntu fundamentów dawnej kolegiaty, innym projektem było zlokalizowanie na placu św. Michała makiety kolegiaty w skali 1:10. Nowy plan zagospodarowania Rynku zakłada obrys świątyni znacznie ciemniejszą kostką.

 

Jarosławskie Stowarzyszenie „Ocalić Przeszłość dla Przyszłości”.