Procesje błagalne o urodzaje

Koniec kwietnia to czas zakończenia wysiewu zbóż jarych i intensywnego wzrostu zbóż ozimych. Rolnicy tradycyjnie prosili wówczas o Bożą łaskę urodzaju oraz ochrony obsianych i uprawianych pól, uczestnicząc w procesjach błagalnych prowadzonych przez kapłana.

 

Początki tych procesji to okres pontyfikatu papieża Liberiusza – II poł. IV w., kiedy to na miejsce pogańskich modlitw o urodzaje wprowadzono procesję chrześcijańską. Procesje błagalne przed świętem Wniebowstąpienia zapoczątkował w 470 r. św. Mamert – biskup Vienne w południowej Francji. Z biegiem czasu, trzy Dni Błagalne przyjęły się w całym Kościele. Od VI wieku procesje błagalne o urodzaje obchodzono w Rzymie w dniu wspomnienia św. Marka – 25 kwietnia. Papież Grzegorz Wielki w II. poł. VI w. procesje te określił „Litania maior – Prośba większa”, zaś procesje wprowadzone później w tygodniu przed Wniebowstąpieniem, od X w. nazywano: „Litaniae minores – Prośby mniejsze”. Zarówno jedne, jak i drugie obchody popularnie nazywa się „Dniami Krzyżowymi”.

W Dni Krzyżowe przypadające w poniedziałek, wtorek, środę przed Wniebowstąpieniem odbywały się msze święte i procesje błagalne z prośbą o urodzaje i zachowanie od klęsk żywiołowych do krzyży przydrożnych i kapliczek. Właściciele posesji, obok których stały, przystrajali je kwiatami, gałązkami, wianuszkami i kolorowymi wstążkami rozpiętymi pomiędzy krzyżem a ogrodzeniem, stawiali obok ołtarze polowe. Procesja mogła iść tą samą trasą przez trzy dni, lub inną każdego dnia. Na czele procesji niesiony był krzyż, chorągwie dzierżone przez mężczyzn, dalej obrazy i figury – trzymające je w cztery osoby panny i mężatki. Kapłan uczestniczący w procesji dokonywał błogosławieństwa wodą święconą oraz okadzenia. W procesji brały udział także dzieci ubrane na biało, które przystępowały do I Komunii Świętej.

Obecnie nadal zachowana jest tradycja procesji błagalnych o urodzaje w ciągu trzech dni przed Wniebowstąpieniem. Podczas procesji śpiewane są Litania Loretańska lub Litania do Wszystkich Świętych oraz pieśni, np. Pod Twą obronę Ojcze na niebie, Kto się w opiekę odda, suplikacje Święty Boże, Święty Mocny czy pieśni Maryjne, np. Chwalcie łąki umajone.

W czasie Dni Krzyżowych przestrzegano tradycyjnych zakazów dotyczących pracy na roli. Zgodnie z kalendarzem księżycowym, w tym okresie przypada czas przed nowiem, a więc ubywanie księżyca – okres niewłaściwy na siew czy sadzenie.

 

Katarzyna Ignas

Muzeum w Przeworsku