Kwatera wojenna na cmentarzu w dzielnicy Jarosławia Garbarze

Po lewej stronie drogi w odległości 200 m za mostem drogowym nad Sanem w kierunku na Lublin i Sieniawę, przy ulicy Bocznej Sanowej znajduje się cmentarz komunalny w dzielnicy Jarosławia Garbarze. Wcześniej w tym miejscu stałą XIV wieczna cerkiew pw. Podniesienia Krzyża Św. z kaplicą, przeniesiona w 1580 roku ze wzgórza zwanego „Grodziskiem”.                         W 1914 roku cerkiew została rozebrana celem rekonstrukcji, lecz podczas działań   I wojny światowej walczące wojska użyły z niej materiałów na budowę umocnień nad Sanem oraz na opał. W otoczeniu cerkwi znajdował się cmentarz greckokatolicki. Na jednej z kwater   cmentarza od strony ulicy, po bitwie o przeprawę przez San założono wojenny cmentarz                     w kształcie wydłużonego prostokąta. Można przypuszczać, że w początkowym okresie kwatera miała większe rozmiary, a groby były rzędowe w formie ziemnych kopców. Obecny stan pochodzi z 1992 roku . Wówczas to zmieniono układ przestrzenny i przebudowano groby rzędowe na groby zbiorowe. Kolejny remont przeprowadzono w 2000 roku, podczas którego główną aleję wyłożono płytkami, zakupionymi ze środków na utrzymanie grobownictwa wojennego. Na terenie kwatery znajduje się ceglany obelisk z ceramicznymi tablicami, na których zostały wyryte napisy w języku niemieckim. W tłumaczeniu na język polski brzmią: „Tu spoczywają bohaterowie polegli w walce o przeprawę przez San- 90 Austriaków w tym trzech kadetów aspirantów Józef Apfel, R. Gross Rubin i sierżant sztabowy Joham Żaba, H. Filippzig,, K. Kulm Faarnes z 23 Królewskiego Pułku Grenadierów Gwardii i 423 żołnierzy rosyjskich, polegli w maju 1915 roku”. Z analizy dostępnych materiałów ikonograficznych wynika, że cmentarz dzielił się na trzy zasadnicze części. Główna aleja prowadziła od bramy wejściowej do części środkowej, gdzie się rozgałęziała. Część środka usytuowana była na osi wejścia i pomnika, tworząc kwaterę z grobami pojedynczymi. Na początku alei środkowej ulokowano groby oficerów, których najczęściej chowano w odrębnych częściach. Kwatera oficerska składała się ze 100 pojedynczych grobów. Ogółem na wszystkich kwaterach znajdowało się 1500 tablic ceramicznych, zawierających z reguły pojedyncze nazwiska, ale były także tablice zbiorowe. Według szacunkowych obliczeń można określić ogólna liczbę pochówków na około dwa tysiące. Podczas prac porządkowych odnaleziono fragmenty tablic, na których widnieją numery 722 w piątym rzędzie oraz 869 w drugim rzędzie. Z zachowanych tablic wynika, że cmentarz przy ulicy Pruchnickiej numerowy był jaki jako pierwszy.                           W każdym okręgu numer stanowił identyfikator cmentarza, nigdy się nie powtarzał i nie ulegał zmianom. Jest to fakt potwierdzający, że cmentarz ten w podokręgu jarosławskim był cmentarzem głównym ,centralnym. Tablice wypalono w cegielni w Szówsku, która była własnością książąt Czartoryskich. Tego typu tablice występują jedynie na cmentarzach                         w Jarosławiu, w powiecie jarosławskim i najbliższej okolicy.

 

Jarosławskie Stowarzyszenie „Ocalić Przeszłość dla Przyszłości”